Hawaii, Inleiding en vulkanen

Gepubliceerd op 7 februari 2012

Hawaii werd het voor de verandering. Margriet mocht naar Den Haag voor haar laatste ambassadeursconferentie en in het kader van de bestedingsbeperking konden partners, als dank voor hun niet gehonoreerde diensten aan het vaderland bij de representatie en dergelijke, thuis blijven.
Dat zij zo, niet getreurd en gauw een andere bestemming dan dat koude Nederland, waar we zo kort geleden al een ieder gezien hadden, uitzoeken.
Hawaii lokte al een hele tijd vanwege de niet aflatende reeks filmpjes van stromend lava

en andere zichtbare en makkelijke toegankelijke vulkanische activiteit.
In Japan was er de afgelopen jaren, behalve dan de grote aardbeving met zijn tsunami met verschrikkelijke gevolgen, ook vrij weinig zichtbaar geweest en daar waar enige vulkanische activiteit aan de oppervlakte kwam werden toegangswegen prompt afgesloten; zo gaat dat in geciviliseerde werelden: bij enig gevaar geen pottenkijkers. We hadden nog geboft met de opnames van het uitbarstinkje op Sakurajima op het eiland Kyushu.

Bovendien is het uitstroomtype van de vulkanen op Hawaii van een relatief kalme soort door het lage viscositeit, dus makkelijk vloeibaar en laag gasgehalte.

Vulkanisch is Hawaii zeer actief en de plekken zijn vanwege de geleidelijke uitstroom en rust goed te bekijken, met name op het relatief jonge, 1 miljoen jaar, Big Island met zijn Mauna Loa en Mauna Kea vulkanen. Uit de zijflank van deze Mauna Loa is op dit moment de Kilauea aan het ontstaan door uitstroom van lava.
Al deze vulkanen zijn zgn schildvulkanen met lang glooiende hellingen met op diverse plaatsen spleten en riftvalleien door lava uit/ wegstroming. Stel je maar voor: onder de top zit een grote plas vloeiende, gloeiende lava ( eigenlijk magma, zie later) met eronder een ophoping van gas waardoor druk een uitweg zoekt, dit resulteert in het vinden van grotere of kleinere zwakkere plekken welke doorgang geven, al of niet gepaard met explosieve uitbarstingen en er stroomt lava uit de zijkant van het schild. Door deze uitstroom ontstaan nieuwe pieken en piekjes op de helling van de grote vulkaan, soms zelfs groter dan de oorspronkelijke vulkaan en op de hellingen stromen van al of niet inmiddels stollende lava. Daar waar de lava is opgehoopt geweest ontstaat nu een grote lege ruimte welke kan instorten en een caldera of rift valley doet ontstaan. Deze caldera kan onderin nog weer een lavameer tonen zoals in het Volcanic National Parc op de Big Island.
Bij een schildvulkaan zie je in het algemeen een groei van maximaal drie meter in hoogte per uitbarstingsactiviteit.

Even wat over de nomenclatuur: the Big Island heet in het lokale taaltje: Hawai’i en is daarmee de bron van de naam van de 50e USA- staat, het eiland waar de hoofdstad Honolulu op ligt heet O’ahu en heeft het beroemde Waikiki strand en het grootste deel van de inwoners. Het is het hoofddoel van de meeste toeristische bezoekers.
Ik ging voor de vulkanische activiteit en koos voor doorreizen naar Hawai’i, na een bezoek aan O’ahu.
Over dat taaltje van de locals {die zo een 1800 jaar geleden hier aan kwamen vanuit vermoedelijk de Markiezenarchipel en later ( AD 1300) Tahiti; volgens linguistisch ( veel overname vanuit de Tahitian taalgroep) en nog niet heel duidelijk recent DNA onderzoek} is nog te vermelden dat zij genoeg hebben aan slechts 13 letters, 5 klinkers, lang of kort, en 8 medeklinkers, waarvan er een een glottisslag is ( een kortstondige onderbreking van de klank van de stem of het aanzetten hiervan door het korte dichtklappen van de stemspleet en het hierbij onderbreken van de trilling van de stembanden. Zoals in het Nederlandse woord: beamen). De naam Hawai'i is door James Cook bij zijn bezoek in 1778 voor het eerst gebruikt en wel als "Owhyhee" of "Owhyee". De "O" geeft een bepaling aan, als het ware: dit is, zoals Tahiti bij Cook "Otaheite" werd. Het deel "why" kwam door de wijze waarop in het 18e eeuwse Engeland de uitspraak van wh werd weer gegeven. Why werd als hwai uitgesproken. De spelling "hee" of "ee" in de naam representeerd of . Zo wordt het O-why-hee of o-hwai-i.

Geologisch is de staat Hawaii zeer interessant omdat het ontstaan is in de zogenoemde Hawaiian- Emperor Seamount chain.

Hawaiian Emperor Chain

Een keten met een lengte van 5800 kilometer en bestaande uit een 80- 129- tal geïdentificeerde onder- en bovenzeese vulkanen, van de Aleuten trog tot aan het meest recente zeeberg Lōʻihi, op 35 km ten Zuidoosten van de Big Island. Deze laatste, de Lōʻihi begint ongeveer 400.000 jaar geleden vanuit de flank van de Mauna Loa te vormen en wordt binnen 10- 100.000 jaar boven water verwacht. De overige 15 vulkanen die de 8 eilanden welke de staat Hawaii vormen zijn op vergelijkbare wijze ontstaan,

Zo groeit het eilandenrijk van Hawaii

op een 4572 meter diepte, op dit moment ( maar de zeehoogte is veranderlijk, zeker met de global warming, maar ook met de ijstijden in het verleden). Bovendien is er nog een inzakken tengevolge van het gewicht van de vulkanische berg van naar schatting ook nog eens 8000 meter, bij bijvoorbeeld de Mauna Loa. Deze Mauna Loa is trouwens vanaf de zeebodem berekend de grootste vulkaan ter wereld is met een hoogte van 17.000 meter.

Mauna Loa, de grootste

Zo een trog als die bij de Aleoeten is een vaak smalle doch diepe kloof welke op de zeebodem gevormd wordt aan de rand van twee elkaar ontmoetende continentale platen, ontmoetingen waarbij de platen tegen elkaar aan komen, convergeren en de ene, de zwaardere, onder de andere duikt; bij de Aleoeten trog is dat de Pacific plaat welke onder de Noord- Amerikaanse plaat duikt. Ongeveer halverwege die trog, daar waar er als het ware een knik in zit begint de Hawaiian- Emperor Seamount keten die op zich weer niets te maken heeft met de plaat activiteit maar met het bestaan van zogenoemde hotspots. Hotspots zijn als het ware dunnere plekken in een vel op de kokende melk waar een bubbel naar boven komt en door het vel heen barst. Zo ook hier er vinden in de loop van miljoenen jaren erupties plaats waarbij door de plaat heen bergen ontstaan, al of niet met uitbarsting van lavastromen; de plaat beweegt/ drijft intussen zodat de bubbels op steeds verschillende plaatsen ontstaan en er zijn volgens recente publicaties aanwijzingen dat de zogenaamde hot spot zich ook zelf verplaatst.

Op de omvang en hoogte van die Mauna Loa komen we later nog terug.

Het boeiende van het bezoeken van deze vulkanische eilanden is dat je kan aanschouwen hoe de geologische geschiedenis van onze aarde er kan hebben uitgezien. Kokende en kolkende lava die uithardt en al bubbelende afkoelt, al of niet versneld door, na het ontstaan van water, in zee stromen met spectaculaire beelden tot gevolg.
Afhankelijk van de soort vulkanische activiteit is er een minder of meer explosieve ontlading, maar in essentie is het de nog vloeibare hete inhoud van de aarde die naar boven komt en vorm aan het landschap geeft. Daarbij ontstaan hoogte verschillen met nog eens verdere aangroei door erupties, dan erosie en uitstroom en instortingen door die uitstroom. Het geërodeerde materiaal wordt meegenomen en gedeponeerd als bv. silicium verbindingen, een der meest voorkomende mineralen op aarde. Dit gedeponeerde materiaal veroorzaakt de gelaagde structuren welke we terugvinden bij het bekijken van bergen, dalen en in rivierbeddingen. Die aangroei door erupties kan je prachtig in ogenschouw nemen op de Big Island waar vanuit een actieve vulkaankegel op de Kilauea, de Pu’u ‘O’ō, maar ook op talrijke andere plaatsen te zien is hoe de afgelopen eeuw lavastromen hebben gelopen. 90% van de oppervlakte van het eiland is jonger dan 1100 jaar en 70% jonger dan 600. Dat lava zo vruchtbaar zou zijn wordt niet echt bevestigd door dit landschap want op talloze plaatsen zijn deze lavastromen nog duidelijk zichtbaar als zwart gestolde stroop.