De Bandaeilanden boog; deel III

Gepubliceerd op 28 november 2007

26 oktober, we liggen voor anker voor het eiland Neira, Pulau Neira, enkele vierante kilometers groot en vijftienduizend inwoners, met de stad Bandaneira en uitzicht op het eiland met de vulkaan Gunung Api

met de verse sporen van de lava vloed van 1988, welke uitloopt tot aan/ in ( zoals de volgende dag blijkt wanneer we er duiken) de zee. Verder naar het zuiden ligt het grote, halfcirkelvormige eiland Banda Besar met de belangrijke plaats Lonthor.
Deze boog van eilanden vormen samen met Pulau Ai, Pulau Run en nog enkele kleine eilandjes Hatta, Neilaka de zogenoemde Banda eilanden welke in de VOC tijd een bijzondere positie innamen door de exclusieve productie van de reeds in vorige afleveringen van dit reisverslag genoemde nootmuskaat en foelie. Ze liggen in de zeer, 4000- 5000meter, diepe Bandazee.

Invloed van waterhoogtes tijdens ijstijden

Dit is ook geologisch zeer interessant gebied omdat het een zogenoemde marginal sea, slecht vertaald: binnenzee, is, vergelijkbaar met de Rode zee en de Gulf van Californie. Slecht vertaald omdat het veel meer een randzee is, ontstaan door continental rifting, het uit elkaar bewegen van continenten waarbij vaak in het midden vulkanische activiteit is.
In dit geval de van elkaar weg schuivende Indo- Australische, Eurasian en Pacific platen waarbij in de ontstane diepten een eilandenboog ontstaan is. De aan de Banda zee grenzende Weber diepte is 7000 meter diep en de Bandazee 4- 5 km terwijl de eraan grenzende gebieden slechts 1 km of minder zijn.
Deze boog van eilanden vormt de binnenste Banda boog en ontstond als vulkanische voortzetting van West Sumatra en Java bij het samenkomen van de Eurasian plate en de noordelijke rand van Australië / Nieuw Guinea waarbij er een complete subductie, het onder de ene plaat schuiven van de andere, plaats vond van die noordelijke rand. Er ontstond een vulkanische boog van Bali oostwaarts door Sumbawa en Flores naar Wetar, de Damar eilanden, Manuk, Banda Api en Ambon. In deze Inner Banda Arc bevinden zich ook onderzeese vulkanen, als Emperor of China, Nieuwekerk en Gunung Api. De buitenste Banda boog, Sawu, Roti, Timor, Leti, Babar, Tanimbar, Kai, Seram, Buru en de Watubela eilanden bestaan uit niet vulkanische rotsformaties en hebben een andere genese. Bron van dit alles: the Ecology of the Indonesian seas, vol VII; nog veel meer informatie is te lezen op: http://en.wikibooks.org/wiki/The_Geology_of_Indonesia/Banda_Arc.

De wereld staat niet stil ook wat de continentale platen betreft, de Australische plaat schuift bijvoorbeeld nog steeds met haargroeisnelheid weg, zodat nog volop vulkanische activiteit te verwachten blijft in dit gebied.

Banda Neira heeft een ander soort roerig verleden, meer recent dan het mioceen, achter de rug.
Er zaten Portugezen vanaf 1515 maar die werden met superieure wapens en het bouwen van forten na 1599 en zeker na de vorming in 1602 van de VOC snel verdreven door de Nederlanders. Er ontstond een herhaaldelijk ontdoken monopolie van de nootmuskaat en foelie handel. Al ging dat niet zonder slag of stoot. Het onderhandelen over het bouwen van een fort op Banda resulteerde in een strijd waarbij de Nederlanders worden overvallen en massaal uitgemoord met speren en pijl en boog, het zgn “verraad der Bandanezen”, een der ontsnapte Nederlanders is de nieuweling in het oosten: Jan Pieterszoon Coen. Het fort kwam er toch, fort Nassau, hetgeen nog te bezichtigen is. Toen de Engelsen op Ai en Run hun positie versterkten door hogere prijzen te bieden werd de verdediging op Banda Neira versterkt en een groter Fort Belgica gebouwd, dat is nu gerestaureerd en staat fier boven het fort Nassau uit.

Nadat het zgn “Eeuwige Verbond”met de Bandanezen regelmatig wordt geschonden nemen de Heeren XVII in Amsterdam in 1615 de beslissing hen grondig een les te leren. Een schilderij in het museum op het eiland herinnert aan deze zeer bloedige, moorddadige actie; het opvallende is dat er krijgers met een Japans uiterlijk, als Samurai krijgers, op dit schilderij af geschilderd zijn

VOV herstelt monopolie met krachtige hand

. Huurlingen? Vanaf 1600 is er contact met Japan, Dejima is van 1641 een handelspost, maar al eerder is er sprake van Japanse hulptroepen in een reisverhaal van Reynier Adriaensen.

De perken op het eiland Lonthor of Banda Besar worden lange tijd, tot de nationalisatie in 1958, door Nederlanders en hun afstammelingen beheerd, zij woonden vaak op Neira. De meest bekende familie naam die men in verband met deze activiteit tegen komt is van den Broeke; de nakomelingen die nog steeds, in de tachtiger jaren kwam het eigendom weer terug, de perken beheerden, werden bij onlusten in 1999 vermoord op drie na, Ponky van den Broeke met twee kinderen. Zie het uitgebreide verslag over deze familie van perkeniers:
http://members.upc.nl/rvandenbroeke/banda.htm
http://members.upc.nl/rvandenbroeke/waling.htm

Deze leven ondanks alles weer op het eiland en werden door ons bezocht op de plantage Groot Waling.
Zoals we uitgebreid tussen het duiken en snorkelen door het hele eiland met al zijn herinneringen aan de VOC tijd en nog steeds intacte nootmuskaat productie bezochten.
Er is een vriendelijke houding van de, inmiddels grotendeels Islamitische, bevolking. Er lopen maar heel weinig gesluierde vrouwen op straat.
Het eiland en vooral de omgeving is zeer fraai, men kan er volop snorkelen en vooral ook mooi duiken.
We hebben hier ons afscheidsmaal en afscheidsfeest aan boord

en worden de laatste dag verrast met een Kora- Kora race

, waarna we koers zetten naar Ambon om onderweg nog een paar whale sightings te doen, geweldig, bij zonsondergang

. Na aankomst op Ambon doorvliegen naar Makassar op Sulawesi.
Dat is het einde van deze Ombak Putih reis.
Een ieder gaat zijns weegs. De meesten naar Bali, wij Peter, Anja, Margriet en ik gaan nog een dag in Makassar blijven en rijden dan naar Toradja land, daarover later meer.