Iranreis 2015 3. Pasargadae naar Yazd

Gepubliceerd op 30 november 2015

10/11 Op weg naar Yazd gaan we eerst nog langs Pasargadae, 43 km van Persepolis gelegen en beroemd om de daar te vinden tombe van Cyrus de Grote, ( 559-530 BC) een, ieder geval voor mij, wereldberoemd beeld uit de geschiedenisboekjes.

Pasargadae is de hoofdstad geweest van het Achaemenidische rijk. Zo genoemd naar Achaemenes. Door Cyrus de Grote gesticht omstreeks 559 BC, door een aantal verdeelde koninkrijkjes, onderdeel van het Midddenrijk, aan zich te binden door verovering, alsmede door zijn grootvader van moederlijke zijde Astyges van de troon te stoten. Astyges zijn vaderlijke grootvader was Cyrus I. Cyrus de Grote was Cyrus II, de zoon van Cambyses I, de Oude, die weer een zoon was van Cyrus I.

Hier op een terrein van 2x3 km, evenals het latere Persepolis aan de toen volop aanwezige rivier de Pulvar aangelegd, zijn behalve de tombe (in vol ornaat doch leeggeplunderd), de schamele restanten van een vorstelijke verblijfplaats te vinden van een grotendeels als nomaden in tenten levende populatie. Deze hebben de Meden onder leiding van Astyges in 550 BC verslagen. Cyrus, de overwinnende wijze veldheer (hij doodde zijn tegenstanderlijke leiders niet, maar maakte ze adviseur en/of bestuurders), liet hier een citadel bouwen, de Tall-i-Takht of Troonheuvel, nu nog in het landschap te zien als een beklimwaardige verhoging.

Dat geeft op zich dan weer een uitzicht op de restanten van de stad met een Apadana, een paradijselijke tuin, Chahar bagh design= vier kwadranten (gescheiden door een watertje of looppad), althans de omtrekken ervan, het residentiepaleis en de veelzuilige audientiehal. Van dit alles maximaal enkele twee meter hoge restantzuilen en reliefs, als op de Assyrische tempels, zichtbaar. Het is niet indrukwekkend doch wel bijzonder en vooral de Cyrustombe is de tocht waard, vanwege het belang van Cyrus en de herinnering uit de schoolboekjes. Ook is er het restant van de tombe van Cambyses I

Verdere tocht door de woestijn over goede asfaltweg naar Surmac en vervolgens naar Aberkooh, plaats van de oudste, 4000 jaar, cipres van Azië, die hebben we door tijdgebrek niet gezien. Wel een bezoek aan een ijskelder. Om deze te vullen werd gedurende de winter sneeuw uit de bergen, dagreisafstand 25-30 km, zwaar aangestampt op wagens gehaald en in goed geïsoleerde gebouwen, deels ondergronds, door verticale muren afgeschermd van opvallend zonlicht opgeborgen.

Het is erg leuk dat er belangstelling voor deze cultuurresten is in Iran, zij worden in oude glorie hersteld als bezienswaardigheid, niet voor daadwerkelijk gebruik. Dit in tegenstelling tot de zogenaamde Qanats, de ondergrondse watertransportsystemen. Die zijn nog volop in gebruik en zullen de volgende dag bezichtigd worden in het Watermuseum in Yazd.

Yazd is een typische en zeer oude woestijnplaats gelegen aan de zijderoute tussen de bergketens die van NW naar ZO lopen en zomer en winter goed bereikbaar is. De bergketens zijn s'winters bedekt met sneeuw. Het smeltwater zorgt voor forse hoeveelheden grondwater en vulling van de aquifer. Zodanig dat in het verre verleden de toenmalige kopermijnwerkers er veel last van hadden. Zij hadden zoveel last dat zij ondergrondse leidingen groeven om het water kwijt te raken. Dit bracht de bewoners van Yazd weer op het idee om deze ondergrondse kanalen te verbeteren en te gebruiken voor wateraanvoer naar hun te droge plaatsen. Deze leidingen/tunnels, voor mensen toegankelijk, zijn de qanats en worden op veel plaatsen nog in goede conditie gehouden.

Wij rijden nog de hele dag langs een boeiende woestijnweg met wisselend landschap. Boeiend doordat de geologie van het landschap zo goed te zien is in de kleurenvariatie en de goed waarneembare sedimentlaagplooiingen. Wij komen in het donker in Yazd aan en spoeden ons naar een kelder waar de traditionele sport Zurkhaneh: physical strength through moral purity en Varzesh-e Bastani beoefend wordt. Onder gezang en tromgeroffel wordt in een gesloten ring door mannen met afwisselend knotsen en allerlei andere in zwaarte wisselende werktuigen oefeningen gedaan die het uithoudingsvermogen en de psychische conditie trainen. Een boeiend schouwspel. Hierna spoeden wij ons naar het fraaie Hotel Laleh Yazd met fraaie binnenplaatsen en grote klassieke kamers.

Wij worden wakker in Yazd. De woestijnstad bekend om zijn Towers of Silence, samenhangend met het Zoroastrisme, de vuurtempel van eveneens het Zoroastrisme en de zogenaamde windtorens op de wooncomplexen ter koeling van het inwendige. Voorts de reeds genoemde Qanats, de ondergrondse waterkanalen. De Torens der Stilte zijn bedoeld om overledenen door gieren te laten opgaan/opeten om te voorkomen dat het dode in aanraking komt met een der elementen: water, aarde, vuur en lucht. Het lichaam is slechts een tijdelijk omhulsel voor de geest tijdens het verblijf op aarde.

Voor verdere verdieping in het Zoroastrisme verwijs ik U graag naar Google, desalniettemin kan ik U nog wel meenemen naar de Vuurtempel van Yazd. Een typisch met dat geloof samenhangende plek met een altijd brandend vuur, al 1500 jaar continu brandend gehouden en gesierd door de Faravahar. De Kabit Jame moskee, de vrijdagmoskee, met de hoogste minaretten van Iran, uit de 11e eeuw en nog in gebruik. Achter de diepliggende Iwan bevindt zich een shabestan, een ondergrondse bidruimte voor de hete zomers geventileerd door windtorens in combinatie met koeling door qanats.

Yazd heeft een heel aantrekkelijk oud centrum met veel gerestaureerde adobe bebouwing zodat een lange wandeling veel fotomomenten oplevert. We stoppen uiteindelijk bij Alexanders prison, een theehuis in een vroegere laaggelegen, koele, school met een waterbron in het centrum van de ruimte. Vervolgens gaan we nog naar het watermuseum, waar de wordings- en onderhouds geschiedenis van de qanats uitgebreid getoond wordt. Zeer de moeite waard, vooral omdat ook getoond wordt hoe in de praktijk deze voorziening voor allerlei bijkomende doelen/koelen gebruikt wordt. Tot slot bezoeken we de Dolat Abad tuin met de 34 meter, de hoogste, windtoren en krijgen ook hier zichtbaar hoe dit ventilerende fenomeen voor koelte door verdamping en ventillatie kan zorgen. De uitstekende stokken zouden voorkomen dat de toren bij een aardbeving door resonantie zou scheuren. We vertrekkken naar Esfahan.